Nesne Dergisi, araştırma ve yayın etiği hususlarında Yükseköğretim Kurulu tarafından ilan edilen aşağıdaki standartları temel koşul olarak kabul eder. (https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Kurumsal/mevzuat/bilimsel-arastirma-ve-etik-yonetmeligi.aspx)
Yazarlar dergiye makale göndermeden önce Yükseköğretim Kurulu tarafından ilan edilen standartları, ICMJE (International Committee of Medical Journal Editors) tavsiyelerini ve COPE (Committee on Publication Ethics)’un belirlediği “Editör ve Yazarlar için Uluslararası Standartlar”ı dikkate almalıdır.
Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler:
Yükseköğretim Kurulu’nun bilimsel araştırma ve yayın etiğine aykırı eylemler olarak tanımladığı temel hususlar şunlardır:
a) İntihal: Başkalarının özgün fikirlerini, metotlarını, verilerini veya eserlerini bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseri gibi göstermek,
b) Sahtecilik: Bilimsel araştırmalarda gerçekte var olmayan veya tahrif edilmiş verileri kullanmak,
c) Çarpıtma: Araştırma kayıtları veya elde edilen verileri tahrif etmek, araştırmada kullanılmayan cihaz veya materyalleri kullanılmış gibi göstermek, destek alınan kişi ve kuruluşların çıkarları doğrultusunda araştırma sonuçlarını tahrif etmek veya şekillendirmek,
ç) Tekrar yayım: Mükerrer yayınlarını akademik atama ve yükselmelerde ayrı yayınlar olarak sunmak,
d) Dilimleme: Bir araştırmanın sonuçlarını, araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde ve uygun olmayan biçimde parçalara ayırıp birden fazla sayıda yayımlayarak bu yayınları akademik atama ve yükselmelerde ayrı yayınlar olarak sunmak,
e) Haksız yazarlık: Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dâhil etmek veya olan kişileri dâhil etmemek, yazar sıralamasını gerekçesiz ve uygun olmayan bir biçimde değiştirmek, aktif katkısı olanların isimlerini sonraki baskılarda eserden çıkartmak, aktif katkısı olmadığı halde nüfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dâhil ettirmek,
Ayrıca; Yükseköğretim Kurulu’nun bilimsel araştırma ve yayın etiğine aykırı eylemler olarak tanımladığı diğer hususlar şunlardır:
a) Destek alınarak yürütülen araştırmalar sonucu yapılan yayınlarda destek veren kişi, kurum veya kuruluşlar ile bunların katkılarını belirtmemek,
b) Henüz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tez veya çalışmaları, sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanmak,
c) İnsan ve hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalarda etik kurallara uymamak, yayınlarında hasta haklarına saygı göstermemek,
ç) İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda ilgili mevzuat hükümlerine aykırı davranmak,
d) İncelemek üzere görevlendirildiği bir eserde yer alan bilgileri eser sahibinin açık izni olmaksızın yayımlanmadan önce başkalarıyla paylaşmak,
e) Bilimsel araştırma için sağlanan veya ayrılan kaynakları, mekânları, imkânları ve cihazları amaç dışı kullanmak,
f) Dayanaksız, yersiz ve kasıtlı olarak etik ihlal isnadında bulunmak,
g) Bilimsel bir çalışma kapsamında yapılan anket ve tutum araştırmalarında katılımcıların açık rızasını almadan ya da araştırma bir kurumda yapılacaksa ayrıca kurumun iznini almadan elde edilen verileri yayımlamak,
h) Araştırma ve deneylerde, hayvan sağlığına ve ekolojik dengeye zarar vermek,
ı) Araştırma ve deneylerde, çalışmalara başlamadan önce alınması gereken izinleri yetkili birimlerden yazılı olarak almamak.
i) Araştırma ve deneylerde mevzuatın veya Türkiye'nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerin ilgili araştırma ve deneylere dair hükümlerine aykırı çalışmalarda bulunmak.
j) Araştırmacılar ve yetkililerce, yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirme ve uyarma yükümlüğüne uymamak,
k) Bilimsel çalışmalarda, diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve bilgileri, izin verildiği ölçüde ve şekilde kullanmamak, bu bilgilerin gizliliğine riayet etmemek ve korunmasını sağlamamak,
l) Akademik atama ve yükseltmelerde bilimsel araştırma ve yayınlara ilişkin yanlış veya yanıltıcı beyanda bulunmak.
Sorumluluklar
Baş Editör ve Editör Sorumlulukları:
Nesne Dergisi Baş editörü, editörler kurulu ve hakemleri bu kurallara ve akademik etik kaidelerine uyacağını, uymadığı durumlarda üstlendiği görevi derhal bırakacağını beyan ettikten sonra görevleri üstlenir. Yukarıda belirtilen ve ileride ortaya çıkabilecek her türlü etik ihlalde sorumlular derhal görevlerini bırakmayı taahhüt eder. Baş editörün ve alan editörlerinin sorumluluğu, editörler kurulunca değerlendirilir. Kurulda kararlar oy çokluğu ile alınır. Baş editör gelen her makaleyi, yazarların uyruğundan, etnik kökeninden, dini inancından, siyasi düşüncelerinden, cinsel yöneliminden, bağlı bulunduğu kurumdan bağımsız olarak inceler. Makale için doğru editörü tespit eder ve çalışmayı; kısa bir bilgi notu ile editöre iletir. Çalışma, baş editörden çıktığı an çift-kör sistemle diğer süreçleri tamamlar. Editör, makaleyi inceledikten sonra çalışmayı değerlendirecek 2 hakeme makaleyi iletir. Hakem düzeltmeleri ve raporlarının yazarlarla ve baş editörle paylaşılması ilgili editörün sorumluluğundadır. Düzeltmelerin takibi baş editör ve ilgili editörün sorumluluğundadır. Editör, yazardan gelen düzeltilmiş çalışmayı, editörler kuruluna ve baş editöre iletir. Makale yayın sırasının oluşturulması ve dizgi/mizanpaj çalışmalarının başlatılması için çalışmanın dizgi sorumlularına iletilmesi baş editörün sorumluluğundadır. Dizgi/mizanpaj sorumluları, baş editörden gelen dosyaları, derginin yayım ilkelerine uygun bir biçimde dizgiye alır. Baş editör, dizgisi tamamlanmış çalışmaları, son okuma için tekrar yazarlara gönderir. Yazarlardan gelen metinlerin son kontrolü yine baş editörün sorumluğundadır.
Editörler, akademik yayın kalitesini etkileyen olumsuz durumları engellemek için https://publicationethics.org/files/recognising-peer-review-manipulation-cope-infographic.pdf adresindeki akış şemasını takip eder. Bu süreçte kurumsal e-posta adreslerini, kurum bilgilerini, şüpheli hakem ve yazar hareketlerini (aşırı hızlı değerlendirme, sebepsiz red, değerlendirme yapmadan onay, diğer hakemlerin aksine aşırı olumlu/olumsuz değerlendirme, yazarın doğrudan ilgili olmadığı bir alandan makale sunması, ani ve anlamsız yazar değişikliği, diğer hakem raporlarına benzer hakem raporları) dikkatle incelerler. Bu akış şemasında karşılaştıkları olumsuzlukları baş editör ve editörler kurulu ile değerlendirmeye alırlar.
Dergiye ulaşan bir makale için editörler, önerilen hakemlerin iletişim bilgileri hususunda şüpheye düşerlerse https://publicationethics.org/files/peer-review-manipulation-during-review-cope-flowchart.pdf adresindeki akış şemasını takip ederler.
Dergiye gönderilen makalelerde, editörler yazar çatışması hususunda şüpheye düşerlerse, https://publicationethics.org/files/recognising-authorship-problems-cope-infographic.pdf adresindeki akış şemasını takip ederler.
Hakem Sorumlulukları:
Hakem değerlendirme süreci, akademinin ve akademik yayıncılığın gelişmesi için en önemli aşamalardan biridir. Hakem değerlendirme sürecinin titizlikle yapılması, akademik yayıncılığın en önemli unsurlarından biridir. Hakemler, kendilerine gönderilen makaleleri incelerken ya da hakem raporu hazırlarken COPE tarafından açıklanan temel ilkelere göre hareket etmelidir. Nesne Dergisi için hakemlik yapmayı kabul eden bilim insanları, kendilerine gönderilen çalışmaların gizliliğine ve çalışmanın yazarlarının fikri mülkiyet haklarına saygı duymalıdır.
Hakem olarak:
Raporu yazmaya başlamadan önce derginin sitesinde belirtilen yönergeyi izlemelisiniz ve dergi tarafından sağlanan makale değerlendirme formunu kullanmalısınız.
İncelemenizde objektif ve yapıcı olmanız, yazarların makalelerini geliştirmelerine yardımcı olacak geri bildirimler vermeniz, eleştirinizde spesifik olmanız bu sürecin önemli bir parçasıdır. Kışkırtıcı, karalayıcı veya aşağılayıcı bir dil kullanmaktan kaçınmalısınız.
Kişisel yorumlar veya asılsız suçlamaların akademik yayıncılığın iyileşmesine bir katkı sunmadığını özellikle hatırlamalısınız.
Bazen makalenin tamamını incelememiş olabilirsiniz. Bu durumda makalenin hangi kısımlarını gözden geçirdiğinizi açıkça belirtmelisiniz.
Gerekli gördüğünüz durumlarda editöre iletmek istediğiniz notları ayrı bir mail olarak editöre iletebilirsiniz. Ancak bu not, yazar(ları) suçlayıcı, kötüleyici nitelikte olmamalıdır.
Size gönderilen çalışmanın, başka yazarların “yazıları” olduğunu unutmamalısınız. Yapısal bir sorun yoksa, yazarların tercihini göz ardı eden, kendi stilinize uygun yeni bir anlatım biçimi oluşturmaya çalışmamalısınız. Yapısal bir sorun tespit ederseniz de çalışmayı olduğu biçimin dışına taşıyabilecek yeni bir dil ya da yazı oluşturmaktan kaçınmalısınız. Düşüncelerinizi açıkça ifade etmelisiniz ancak tekrar hatırlatmakta fayda var: “Bu bir başkasının çalışması”.
Not: Hakemler, kendilerine gönderilen çalışmayı değerlendirme ya da değerlendirmeme kararını 15 gün içinde editöre iletmelidir. Çalışmayı değerlendirme kararı veren hakemler, ilgili makaleler için görüşlerini 60 gün içinde editöre iletmeyi taahhüt eder.
Yazar Sorumlulukları:
Nesne Dergisi'ne yazı gönderecek bütün yazarlar ve araştırmacılar YÖK tarafından yayımlanan bilimsel araştırma ve yayın etiğine uymayı tamamen kabul eder. Bilimsel araştırma ve yayın etiğine uymayan yazarların çalışmaları hiçbir koşulda yayıma kabul edilmez. Dergide yayımlanan, ancak daha sonra bilimsel araştırma ve yayın etiğine uymadığı ortaya çıkan yazarların çalışmaları -ilgili ibare ile- dergiden kaldırılır. Yetkili kurumlarca talep edilmesi durumunda, dergi bahse konu etik ihlalle ilgili belgeleri ilgili kurumlarla yasaların verdiği yetki ve sorumluluklar dahilinde paylaşır. Dergiye yazı gönderecek yazarlar, çalışmanın özgün olduğunu, daha önce başka bir yerde yayımlanmadığını, başka bir kuruma sunulmadığını taahhüt eder. Yazarlar, dergiye makale gönderirken; çalışmanın her türlü telif hakkına saygılı olduğunu, gerekli izinlerin alındığını, çalışmaya katkısı olan herkesin çalışmanın ilgili bölümlerinde anıldığını, kaynakların ve referansların bilimsel araştırma ve yayın etiğine uygun bir haliyle düzenlendiğini sürecin başında ilan eder. Yazar olarak çalışmada yer almayan ancak çalışmaya katkısı olan tüm bireylere ve kurumlara “teşekkür” başlığı altında yer verilmelidir. Bir yazar yayımlanmış olan çalışmasında ciddi bir hata tespit ederse bunu baş editöre bildirir. Baş editör, yanlışlıklara ilişkin düzeltme ya da geri çekme kararını editörler kurulu ile birlikte verir. Maddi hatalar, imla ve noktalama gibi hatalar sebebiyle gelen düzeltme talepleri kabul edilmez.
Yazarlar dergiye makale göndermeden önce Yükseköğretim Kurulu tarafından ilan edilen standartları, ICMJE (International Committee of Medical Journal Editors) tavsiyelerini ve COPE (Committee on Publication Ethics)’un belirlediği “Editör ve Yazarlar için Uluslararası Standartlar”ı dikkate almalıdır.
