Öz
Büyük toplumsal etkilere sahip olan kolektif eylemlerin ve onun belirleyicilerinin irdelenmesi bu tip eylemleri anlamak ve öngörebilmek bakımından önemlidir. Bu makalenin amacı sosyal psikoloji perspektifinden kolektif eylemlerin temel ve güncel tartışmaları ile ampirik araştırmaların bir özetini Türkçeye kazandırmak ve kolektif eylemler üzerine çalışmak isteyecek öğrenci ve araştırmacılara alternatif çalışma alanları ile ilgili bilgi sağlamaktır. Bu doğrultuda mevcut derleme altı temel konu başlığından oluşmaktadır. Derlemenin birinci bölümünde sosyal psikoloji perspektifinden kolektif eylemlerin tanımı sunularak, bu tanım tartışılmış ve çeşitli kolektif eylem türleri tanıtılmıştır. İkinci bölümde kolektif eylemlere katılımı belirleyen dört temel motivasyon kaynağı (grupla özdeşim, eyleme katılmanın etkililiği, etkililik inancı, öfke duyguları ve ahlaki motivasyonlar) açıklanmış ve bu motivasyonlar kendilerini destekleyen ampirik bulgular ışığında incelenmiştir. Ayrıca, bu motivasyon kaynaklarından bir ya da birkaçını birlikte inceleyen modeller (örn., Kolektif Eylemlerin Sosyal Kimlik Modeli) tanıtılmıştır. Üçüncü bölümde, gruplar arası temasın dezavantajlı grubun kolektif eylemlere katılma niyetleri üzerindeki azaltıcı etkisiyle ilişkili çalışmalara değinilmiştir. Dördüncü bölümde ise gruplar arası temasın avantajlı grup üyelerinin dayanışma temelli kolektif eylemlere katılma motivasyonları üzerindeki etkisi tartışılmıştır. Beşinci bölümde, ülkemizdeki kolektif eylemlerin en bilinen örneği olarak Gezi Parkı protestolarını inceleyen çalışmaların bir özeti sunulmuştur. Son olarak, kolektif eylemlerle ilgili var olan model ve perspektiflerin tartışması yapılmış, alandaki araştırma boşluğu vurgulanmış ve gelecek çalışmalar için alternatif araştırma konuları önerilmiştir.
Anahtar kelimeler
Kolektif eylemler, grupla özdeşim, etkililik inançları, öfke, ahlaki motivasyonlar