Öz
Bu çalışmanın amacı çocukların ahlaka ilişkin gündelik kavramsallaştırmalarının neler olduğunu belirli bir ahlak kuramının izinden gitmeden incelemektir. Bu kapsamda Türkiye’nin farklı coğrafi bölgeleri ve illerinden yaşları 7-15 arasında değişen 193 ilkokul ve ortaokul öğrencisiyle yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. İyi ve kötü çocuğa ilişkin en sık kullanılan kavramsallaştırmaları açığa çıkarmada açık kodlu içerik analizi kullanılırken; bu kavramsallaştırmaların okul dönemine (ilkokul-ortaokul) ve cinsiyete göre farklılaşıp farklılaşmadığını araştırmak için Ki-Kare analizi yapılmıştır. Sonuçlar, çocukların iyi çocuk kavramsallaştırmalarını sıklıkla insanlara yardımcı olma, aile üyelerine yardım etme, paylaşımcı olma, kötü söz söylememe, söz dinleme, doğaya saygı gösterme, güvenilir, hoşgörülü ve merhametli olma kavramları üzerinden saygı, yardımseverlik ve erdemli olma gibi kategorilerle ilişkilendirerek dile getirdiklerini göstermektedir. Kötü çocuk kavramsallaştırmaları ise sıklıkla fiziksel zarar verme, zorbalık etme, mülkiyete zarar verme, kötü söz söyleme, söz dinlememe ve anne-babaya saygısızlık yapma gibi zarar verme ve saygısızlıkla ilişkili kategoriler üzerinden gerçekleşmiştir. Kötü çocukla ilgili kavramsallaştırmaların iyi çocukla ilgili kavramsallaştırmalara benzer bağlamlarda kurulduğu ve sıklıkla gündelik hayatta ilişkileri bozabilecek unsurlardan kaçınmaya dair yanıtların verildiği görülmektedir. Ayrıca en sık ortaya çıkan kategorilerin cinsiyet ve okul seviyesine göre farklılıkları incelendiğinde belirgin farkın yalnızca erkek çocuklar lehine saygısız olma kategorisinde bulunduğu gözlenmiştir. Araştırma sonuçları, bu yaş çocuklarda ahlakın ilişkisellik ve toplumsal düzen üzerinden kurgulandığına işaret etmektedir.
Anahtar kelimeler
Ahlak, gündelik kavramsallaştırmalar, ilkokul ve ortaokul çocukları, ilişkisellik