Doyma Kararında Bir Üstbilişsel Düzenleme Yaklaşımın Test Edilmesi: Açlık ve Tokluk Aynı Boyutun Zıt Kutupları Olmayabilir mi?
Öz
Çeşitli bilişsel etkilerin bulunmasına rağmen, yemek yemeyi ve doymayı etkileyen etkileyen üstbilişsel faktörler halen açık değildir. Bu nedenle, 216 katılımcının yaygın olarak tüketilen çeşitli öğle yemeklerinin (94 katılımcı ile ayrı bir çalışmada belirlenen) farklı porsiyonlarının fotoğraflarını gördükleri ve katılımcıların gerçek açlık durumlarını düşünerek ve farklı bedensel durumlarını da hayal ederek (ör., çok aç ve tıka basa tok) her bir porsiyon için tahmini doyma kararlarını (DK) belirttikleri bir laboratuvar deneyinde, görece yakın zamanda önerilen bir üstbilişsel düzenleme yaklaşımını ve buna ait ölçme yöntemini inceledik. Gözlenen DK’lar ve bunların -durum için uygun şekilde eşleşme sağladığı beklenen- referans skorları arasında hesaplanan fark, ortaya bir sapma çıkarmış ya da hiçbir sapma çıkarmamıştır (sırasıyla, uyumsuz- ve uyumlu-DK). Açlığın tokluğa göre tüketimde daha belirgin bir bilişsel kontrol kaybına neden olduğunu belirtir şekilde, aç-grup tok-gruba göre porsiyon büyüklüğü fark etmeksizin anlamlı şekilde daha fazla uyumsuz-DK yüzdesine sahip olmuştur. Kritik olarak ise, açlığın, tokluğu hayal etmede bir engel değilken, tokluğun açlığı hayal etmede bilişsel bir engel olduğunu işaret ederek, tok-grup aç-grup gibi çok aç olma durumunu hayal edemezken, aç-grup tok-grup gibi tıka basa tok olma durumunu hayal edebilmiştir. Bu son bulgu, açlık ve tokluğun tam da aynı boyutun birer zıt uçları olmayabileceğine işaret etmektedir; ki bu da, örneğin, yeme problemlerinin tedavilerinin, buna göre yeniden gözden geçirilmesi gerekliğini ortaya çıkarır görünmektedir.

Anahtar kelimeler: Üstbiliş, yeme davranışı, diyet kontrolü, doyma, açlık, tokluk